Rana pooperacyjna to nieodzowny element leczenia operacyjnego. Jej prawidłowe gojenie decyduje nie tylko o wystąpieniu lub braku powikłań, czasie trwania leczenia, konieczności kolejnych zabiegów operacyjnych, ale również o ostatecznym zadowoleniu z wykonanego zabiegu.
Gojenie rany może być zaburzone wskutek szeregu przyczyn i prowadzić do powikłań, z których najistotniejsze to zakażenie miejsca operowanego. Częstość jego występowania jest bardzo różna, waha się od kilku procent (2-3%) do nawet kilkudziesięciu procent (30-40%). Konsekwencje i koszty leczenia tego powikłania stanowią duże obciążenie czasowe i finansowe zarówno dla pacjenta jak i systemów opieki zdrowotnej.
Następstwem zakażenia miejsca operowanego zazwyczaj bywa też dużo gorszy efekt kosmetyczny (większe, wyraźniej widoczne blizny) czy też na przykład w przypadku ran brzusznych przepukliny pooperacyjne (w przypadku zakażeń głębokich)
Wystąpienie zakażenia miejsca operowanego zależy od wielu czynników, które podzielić można według kilku schematów. Najbardziej chyba istotny praktycznie to podział na czynniki, które można zmienić czyli tzw. modyfikowalne (zależne od pacjenta i opieki medycznej) oraz czynniki nie podlegające zmianie, na stałe związane z pacjentem czy systemem opieki medycznej, tzw. niemodyfikowalne (również zależne od pacjenta i opieki medycznej).
Bezpośrednie i pośrednie czynniki ryzyka zakażenia miejsca operowanego:
| Czynniki modyfikowalne (zmienne) | Czynniki niemodyfikowalne (niezmienne, przynajmniej w realnym czasie pozostającym do zabiegu | |
|---|---|---|
| Zależne od pacjenta | - Palenie papierosów - Nadwaga (potrzebny czas minimum kilku tygodni do bezpiecznego spadku masy ciała, który nie musi jeszcze oznaczać normalnej masy ciała - Niedożywienie (minimum kilkudniowe przygotowanie w przypadku znacznego niedożywienia, za wyjątkiem zabiegów planowych) - Cukrzyca – możliwa próba wyrównania, przejścia na insulinę - Higiena ciała - Poczucie bezpieczeństwa i zrozumienie potrzeby leczenia - Ból - Umiejętność odpowiedniego toru oddechowego po zabiegu, kaszlu | - Choroby współwystępujące, zwłaszcza nowotworowe - Podeszły wiek - Leczenie immunosupresyjne - Długotrwała terapia sterydowa - Choroby psychiczne, otępienie - Niewyrównana cukrzyca - Niewydolność układu krążenia |
| Zależne od systemu opieki (lekarz, zespół, szpital, system) | - Sposób przygotowania pacjenta w szpitalu przed zabiegiem: niegolenie miejsca operowanego, późno zjedzony posiłek przed zabiegiem, płyn wysokowęglowodanowy, antybiotykoprofilaktyka gdy konieczna - Sposób postępowania na sali operacyjnej: odpowiednia antyseptyka miejsca operowanego, odpowiednia temperatura sali operacyjnej, stosowanie szwów antybakteryjnych, profilaktyczna terapia podciśnieniowa rany zamkniętej - Sposób postępowania pooperacyjnego: wczesne uruchomienie pacjenta i jego żywienie doustne, właściwa pielęgnacja rany, wczesny wypis do domu - Brak wiedzy na temat odpowiedniego postępowania okołooperacyjnego | - Warunki lokalowe szpitali (zwłaszcza w zakresie sali operacyjnej) - Wypracowane procedury postepowania dotyczącej międzydyscyplinarnego przygotowania pacjenta - Ograniczenia kosztowe - Problemy kadrowe służby zdrowia (zbyt mało personelu pielęgniarskiego i lekarskiego) - Brak struktur organizacyjnych (rehabilitant, dietetyk, psycholog w strukturze oddziału zabiegowego lub dostępny w szerokim zakresie) - Brak systemowej koncepcji opieki nad pacjentem w okresie okołooperacyjnym - Brak odpowiednich poradni przygotowujących kompleksowo pacjenta do zabiegu |
Lista tych czynników jest bardzo długa, znaczna część tych punktów wydaje się nie dotyczyć bezpośrednio zakażenia miejsca operowanego, lecz musimy pamiętać, iż zakażenie takie nie powstaje i nie rozwija się w oderwaniu od pacjenta.
Jak widać większość tych czynników to czynniki modyfikowalne, które można zmienić, często bardzo łatwo i szybko. Ich zastosowanie w praktyce to w dużej mierze, na etapie przygotowania pacjenta, strategia odpowiednio prowadzonej prehabilitacji. Oczywiście bardzo ważne jest również postępowanie w trakcie i bezpośrednio po zabiegu operacyjnym.
Przykładem postępowania możliwego do zastosowania „od dziś” jest profilaktyczna terapia podciśnieniowa rany zamkniętej (ciNPWT – closed incision Negative Pressure Wound Therapy). Polega ona na zastosowaniu prostych w obsłudze, jednorazowych opatrunków połączonych z niewielkim urządzeniem wytwarzającym podciśnienie
Więcej w zakładce „terapia podciśnieniowa (NPWT)”.
Opatrunek ten, założony na sali operacyjnej, pozwala na odizolowanie rany od środowiska zewnętrznego, zmniejsza ryzyko infekcji, powoduje brak potrzeby częstego zmieniania opatrunku, a przede wszystkim przyspiesza gojenie rany i prowadzi do lepszego efektu funkcjonalnego i kosmetycznego (mniejsza blizna, lepsza jakość tkanek okolicy rany).
Przykład zastosowania terapii podciśnieniowej rany zamkniętej:
