Umiarkowane niedożywienie[1]:

• niezamierzona utrata masy ciała - 5–10% w ciągu ostatnich 6 miesięcy lub 10–20% ponad 6 miesięcy;
• niskie BMI <20 dla osób w wieku <70 lat lub <22 dla osób w wieku ≥70 lat
• niewielka lub umiarkowana utrata masy mięśniowej.

Ciężkie niedożywienie:

• niezamierzona utrata masy ciała - >10% w ciągu ostatnich 6 miesięcy lub >20% ponad 6 miesięcy;
• niskie BMI <18,5 dla osób w wieku <70 lat lub <20 dla osób w wieku ≥70 lat
• duża utrata masy mięśniowej.

*Wymaga spełnienia przynajmniej 1. kryterium do rozpoznania niedożywienia.

7-14 dni przed zabiegiem operacyjnym:

Podstawa to wyrównanie niedoborów żywieniowych. Zalecana dieta bogatobiałkowa z dużą ilością białka i błonnika, ograniczeniem cukrów prostych i tłuszczy (oraz eliminacją używek). Wskazane (często konieczne) przyjmowanie wysokoenergetycznej lub/i wysokobiałkowej Żywności Specjalnego Przeznaczenia Medycznego (gotowych preparatów żywieniowych), najlepiej po wcześniejszej wizycie w odpowiedniej Poradni zgodnie z zaleceniami lekarza lub dietetyka.

Przykład dostępnych preparatów żywieniowych (Żywnośc Specjalnego Przeznaczenia Medycznego) Nutramil Complex lub Nutramil Complex Protein, dawka: 1-3 porcje dzienne

5-7 dni przed zabiegiem operacyjnym:

Kontynuacja opisanej powyżej diety i przyjmowania wysokoenergetycznej, wysokobiałkowej Żywności Specjalnego Przeznaczenia Medycznego. Zalecane stosowanie żywienia immunomodulującego, zawierającej składniki takie jak: kwasy Omega-3, l-argininę, nukleotydy, beta-glukan, antyoksydanty, witaminę D.

Składniki immunomodulujące korzystnie wpływają na układ immunologiczny, kwasy Omega-3 ograniczają reakcję zapalną[2], l-arginina w połączeniu z innymi immunoskładnikami zmniejsza odsetek powikłań infekcyjnych[3], korzystnie wpływając na proces gojenia się ran[4].

Przykład dostępnych preparatów immunomodulujących: Immuven, dawka 1-3 porcji na dobę, Arginilan, dawka: 1 saszetka na dobę

2-3 godziny przed zabiegiem operacyjnym

Doustne podanie wysokowęglowodanowego napoju celem poprawy metabolizmu węglowodanów, normalizacji poziomu glikemii i insuliny.

Preparaty zlecane w warunkach szpitalnych przez personel medyczny.

5-7 dni po zabiegu operacyjnym 

Żywienie doustne w większości przypadków można rozpocząć już w następnym dniu po zabiegu, jednakże każdorazowo wymaga to decyzji lekarza prowadzącego. Kluczowym elementem protokołu ERAS jest wczesne żywienie przy pomocy diet doustnych, które zmniejszają ryzyko rozwoju powikłań[5], zmniejsza chorobowość pooperacyjną, przyczyniają się do skrócenia czasu hospitalizacji[6], są bezpieczne[7]. 

Zalecane przyjmowanie wysokoenergetycznej, wysokobiałkowej żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, zawierającej składniki immunomodulujące, takie jak: kwasy Omega-3, l-argininę, nukleotydy, beta-glukan, antyoksydanty, witamina D.

W trakcie pobytu w szpitalu zlecane przez personel medyczny, po wyjściu ze szpitala możliwa suplementacja własna.

Przykład dostępnych preparatów immunomodulujących: Immuven, dawka 1-3 porcji na dobę; Arginilan, dawka: 1 saszetka na dobę

POWYŻEJ 1 TYGODNIA PO ZABIEGU OPERACYJNYM

Proces rekonwalescencji i rehabilitacji

Powrót do zdrowia po chorobie często jest związany z ograniczeniem aktywności fizycznej/unieruchomieniem. Nieużywanie mięśni zaledwie, przez 4 dni powoduje spadek siły funkcjonalnej, szczególnie u seniorów[8]. Spożycie białka stymuluje procesy przebudowy mięśni szkieletowych i sprzyja zachowaniu dodatniego bilansu białkowego podczas okresów rehabilitacji[9]. Ujemny bilans białkowy może powodować utratę masy mięśniowej[10]. Ponadto dodatek kreatyny może zwiększyć beztłuszczową masę ciała i siłę podczas procesu rehabilitacji[11].

Wskazane może być przyjmowanie wysokobiałkowej żywności specjalnego przeznaczenia medycznego.

Przykład dostępnych preparatów immunomodulujących: LiveUp, dawka 1 porcja na dobę.

Brak cech niedożywienia

Również w tym przypadku korzystna jest modyfikacja żywieniowa, przede wszystkim w zakresie optymalizacji diety.

7-14 dni przed zabiegiem operacyjnym :

Zalecana dieta bogatobiałkowa z dużą ilością białka i błonnika, ograniczeniem cukrów prostych i tłuszczy (oraz eliminacją używek). Przy braku apetytu czy ograniczeniach w objętości spożywanych posiłków do rozważenia przyjmowanie wysokoenergetycznej lub/i wysokobiałkowej Żywności Specjalnego Przeznaczenia Medycznego (gotowych preparatów żywieniowych), najlepiej po wcześniejszej wizycie w odpowiedniej Poradni [link do zakładki Poradnie] zgodnie z zaleceniami lekarza lub dietetyka.

5-7 dni przed zabiegiem operacyjnym:

Kontynuacja opisanej powyżej diety, zalecane stosowanie żywienia immunomodulującego, zawierającej składniki takie jak: kwasy Omega-3, l-argininę, nukleotydy, beta-glukan, antyoksydanty, witaminę D.

Składniki immunomodulujące korzystnie wpływają na układ immunologiczny, kwasy Omega-3 ograniczają reakcję zapalną[12], l-arginina w połączeniu z innymi immunoskładnikami zmniejsza odsetek powikłań infekcyjnych[13], korzystnie wpływając na proces gojenia się ran[14]. Wykazano korzyści ze stosowania immunomodulacji również u pacjentów bez cech niedożywienia

Przykład dostępnych preparatów immunomodulujących: Immuven, dawka 1-3 porcji na dobę; Arginilan, dawka: 1 saszetka na dobę

2-3 godziny przed zabiegiem operacyjnym

Doustne podanie wysokowęglowodanowego napoju celem poprawy metabolizmu węglowodanów, normalizacji poziomu glikemii i insuliny.

Preparaty zlecane w warunkach szpitalnych przez personel medyczny.

5-7 dni po zabiegu operacyjnym 

Żywienie doustne w większości przypadków można rozpocząć już w następnym dniu po zabiegu, jednakże każdorazowo wymaga to decyzji lekarza prowadzącego. Kluczowym elementem protokołu ERAS jest wczesne żywienie przy pomocy diet doustnych, które zmniejszają ryzyko rozwoju powikłań[15], zmniejszają chorobowość pooperacyjną, przyczyniają się do skrócenia czasu hospitalizacji[16], są bezpieczne[17]. 

Zalecane przyjmowanie wysokoenergetycznej, wysokobiałkowej żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, zawierającej składniki immunomodulujące, takie jak: kwasy Omega-3, l-argininę, nukleotydy, beta-glukan, antyoksydanty, witamina D.

W trakcie pobytu w szpitalu zlecane przez personel medyczny, po wyjściu ze szpitala możliwa suplementacja własna.

Przykład dostępnych preparatów immunomodulujących: Immuven, dawka 1-3 porcji na dobę.

POWYŻEJ 1 TYGODNIA PO ZABIEGU OPERACYJNYM

Proces rekonwalescencji i rehabilitacji

Powrót do zdrowia po chorobie często jest związany z ograniczeniem aktywności fizycznej/unieruchomieniem. Nieużywanie mięśni zaledwie, przez 4 dni powoduje spadek siły funkcjonalnej, szczególnie u seniorów[18]. Spożycie białka stymuluje procesy przebudowy mięśni szkieletowych i sprzyja zachowaniu dodatniego bilansu białkowego podczas okresów rehabilitacji[19]. Ujemny bilans białkowy może powodować utratę masy mięśniowej[20]. Ponadto dodatek kreatyny może zwiększyć beztłuszczową masę ciała i siłę podczas procesu rehabilitacji[21].

Wskazane może być przyjmowanie wysokobiałkowej żywności specjalnego przeznaczenia medycznego.

Przykład dostępnych preparatów immunomodulujących: LiveUp, dawka 1 porcja na dobę.

1.  Cederholm T, Jensen GL, Correia MITD, Gonzalez MC, Fukushima R et al. GLIM criteria for the diagnosis of malnutrition - A consensus report from the global clinical nutrition community. Clin Nutr. 2019 Feb;38(1):1-9.
2.  Kłęk S, et al. Clinical nutrition in oncology: Polish recommendations. Oncol Ciln Pract. 2015; 11: 172-188
3.  Alexander JW, Supp DM. Role of Arginine and Omega-3 Fatty Acids in Wound Healing and Infection. Adv Wound Care (New Rochelle). 2014 Nov 1;3(11):682-690
4.  Debats I.B. et al. Role Arginine and Omega-3 Fatty Acids in Wound Healing and Infection. Adv Wound Care (New Rochelle). 2014 Nov 1; 3(11): 682-690.
5.  5. Varadhan KK, Neal KR, Dejong CH, Fearon KC, Ljungqvist O, Lobo DN. The enhanced recovery after surgery (ERAS) pathway for patients undergoing major elective open colorectal surgery: a meta-analysis of randomized controlled trials. Clin Nutr 2010;29:434e40.
6.  Greco M, Capretti G, Beretta L, Gemma M, Pecorelli N, Braga M. Enhanced recovery program in colorectal surgery: a meta-analysis of randomized controlled trials. World J Surg 2014;38:1531e41
7.  Hvid LG, Suetta C, Aagaard P, Kjaer M, Frandsen U, Ortenblad N. Four days of muscle disuse impairs single fiber contractile function in young and old healthy men. Exp Gerontol. 2013;48:154–161.
8.  Hvid LG, Suetta C, Aagaard P, Kjaer M, Frandsen U, Ortenblad N. Four days of muscle disuse impairs single fiber contractile function in young and old healthy men. Exp Gerontol. 2013;48:154–161.
9.  Paddon-Jones D, Sheffield-Moore M, Zhang XJ, Volpi E, Wolf SE, Aarsland A, et al. Amino acid ingestion improves muscle protein synthesis in the young and elderly. Am J Physiol Endocrinol Metab. 2004;286:E321–E328.
10.  Koopman R. Dietary protein and exercise training in ageing. Proc Nutr Soc. 2011;70:104–113.
11.  Chilibeck PD, Kaviani M, Candow DG, Zello GA. Effect of creatine supplementation during resistance training on lean tissue mass and muscular strength in older adults: a meta-analysis. Open Access J Sports Med. 2017 Nov 2;8:213-226.
12.  Kłęk S, et al. Clinical nutrition in oncology: Polish recommendations. Oncol Ciln Pract. 2015; 11: 172-188
13.  Alexander JW, Supp DM. Role of Arginine and Omega-3 Fatty Acids in Wound Healing and Infection. Adv Wound Care (New Rochelle). 2014 Nov 1;3(11):682-690
14.  Debats I.B. et al. Role Arginine and Omega-3 Fatty Acids in Wound Healing and Infection. Adv Wound Care (New Rochelle). 2014 Nov 1; 3(11): 682-690.
15.  5. Varadhan KK, Neal KR, Dejong CH, Fearon KC, Ljungqvist O, Lobo DN. The enhanced recovery after surgery (ERAS) pathway for patients undergoing major elective open colorectal surgery: a meta-analysis of randomized controlled trials. Clin Nutr 2010;29:434e40.
16.  Greco M, Capretti G, Beretta L, Gemma M, Pecorelli N, Braga M. Enhanced recovery program in colorectal surgery: a meta-analysis of randomized controlled trials. World J Surg 2014;38:1531e41
17.  Hvid LG, Suetta C, Aagaard P, Kjaer M, Frandsen U, Ortenblad N. Four days of muscle disuse impairs single fiber contractile function in young and old healthy men. Exp Gerontol. 2013;48:154–161.
18.  Hvid LG, Suetta C, Aagaard P, Kjaer M, Frandsen U, Ortenblad N. Four days of muscle disuse impairs single fiber contractile function in young and old healthy men. Exp Gerontol. 2013;48:154–161.
19.  Paddon-Jones D, Sheffield-Moore M, Zhang XJ, Volpi E, Wolf SE, Aarsland A, et al. Amino acid ingestion improves muscle protein synthesis in the young and elderly. Am J Physiol Endocrinol Metab. 2004;286:E321–E328.
20.  Koopman R. Dietary protein and exercise training in ageing. Proc Nutr Soc. 2011;70:104–113.
21.  Chilibeck PD, Kaviani M, Candow DG, Zello GA. Effect of creatine supplementation during resistance training on lean tissue mass and muscular strength in older adults: a meta-analysis. Open Access J Sports Med. 2017 Nov 2;8:213-226.